Woreczko Meteorites

Jan Woreczko & Wadi

  Google (new window)eBay.com (new window)Meteoritical Bulletin Database (new window)Meteoritical Bulletin Database News (new window)

Klasyfikacja minerałów wg Strunza
(Strunz minerals classification«  (Update: 29-02-2020 02:36)

 

Minerały można klasyfikować według różnych kryteriów, na przykład według: własności mechanicznych (twardość, gęstość), własności chemicznych (reaktywność, rozpuszczalność), występowania (jako składniki różnego typu skał) lub ich popularności. Ogólnie przyjęło się jednak dokonywać klasyfikacji według ich pokrewieństwa chemicznego i budowy krystalicznej, właśnie na takich własnościach oparte są dwa współcześnie stosowane schematy: klasyfikacja Strunza i Dana. W systemie klasyfikacji Strunza (wersja 8 - Strunz Classification) podzielono minerały na 9 grup:

 

(obecnie – od końca 2009 roku – obowiązuje klasyfikacja Nickel-Strunza w wersji 10, która znacznie odbiega od starej klasyfikacji)

 

W zestawieniu umieściłem tylko minerały występujące w meteorytach. Szerzej o klasyfikacji minerałów Strunza można poczytać w Wikipedii; współcześnie w użyciu jest klasyfikacja Dana (wersja 8).

Źródła (sources)


[Bolewski 1974, 1975]; [Książkiewicz 1968]; [Manecki 2004];
MineralenAtlas.de – www.mineralienatlas.de
Mineralogy database – www.webmineral.com;
Część informacji pochodzi od prof. Ł. Karwowskiego

I. pierwiastki rodzime (elements)


Węgliki, azotki, fosforki i krzemki stanowią nieliczną grupę minerałów, przeważnie występują w meteorytach.

 

Strunz (8) Dana
I/A – metale, stopy metali, węgliki, azotki, fosforki, krzemki (metallic and intermetallic compounds, carbides, nitrides, phosphides and silicides)
miedź (copper) I/A.01 – seria miedzi, srebra i złota; I/A.01-10 – miedź 1.1.1.3
żelazo rodzime (iron) I/A.07 – seria żelaza; I/A.07-10 – żelazo, pierwiastek 1.1.11.0
kamacyt (kamacite) I/A.07 – seria żelaza; I/A.07-20 – kamacyt, pierwiastek (stop) 1.1.11.1
nikiel (nickel) I/A.08 – seria niklu; I/A.08-10 – nikiel 1.1.11.5
taenit (taenite) I/A.08 – seria niklu; I/A.08-20 – taenit (stop) 1.1.11.2
awaruit (awaruite) I/A.08 – seria niklu; I/A.08-40 - awaruit (stop) 1.1.11.4
haxonit (haxonite) I/A.09 – honquiite-tantalcarbides series; I/A.09-40 – haksonit, węglik 1.1.16.2
cohenit (cohenite) I/A.09 – honquiite-tantalcarbides series; I/A.09-50 – cohenit, węglik 1.1.16.1
osbornit (osbornite) I/A.10 – seria osbornit-sinoit; I/A.10-10 – osbornit, azotek 1.1.19.1
carlsbergit (carlsbergite) I/A.10 – seria osbornit-sinoit; I/A.10-20 – carlsbergit, azotek 1.1.20.1
sinoit (sinoite) I/A.10 – seria osbornit-sinoit; I/A.10-50 – sinoit, azotek 1.3.9.1
florenskyit (florenskyite) I/A.11 – seria barringeryt-schreibersyt; I/A.11-05 – florenskyit, fosforek 1.1.32.1
barringeryt (barringerite) I/A.11 – seria barringeryt-schreibersyt; I/A.11-10 – barringerit, fosforek 1.1.21.1
allabogdanit (allabogdanite) I/A.11 – seria barringeryt-schreibersyt; I/A.11-15 – allabogdanit, fosforek 1.1.21.4
schreibersyt (schreibersite) I/A.11 – seria barringeritu-schreibersytu; I/A.11-20 – schreibersyt, fosforek 1.1.21.2
perryit* (perryite) I/A.12 – seria perryit-ferdisikate; I/A.12-10 – perryit, fosforek 1.1.22.1
I/B – półmetale i niemetale (semimetals and nonmetals)
grafit (graphite) I/B.02 – seria węgla; I/B.02-10 – grafit, pierwiastek 1.3.6.2
chaoit (chaoite) I/B.02 - seria węgla; I/B.02-20 - chaoit, niemetal 1.3.6.4
moissanit (moissanite) I/B.02 – seria węgla, ciąg grafit-lonsdaleit; I/B.02-30 – moissanit, weglik 1.3.8.1
diament (diamond) I/B.02 – seria węgla; I/B.02-40 – diament, pierwiastek 1.3.6.1
lonsdaleit (lonsdaleite) I/B.02 – seria węgla; I/B.02-50 – lonsdaleit, pierwiastek 1.3.6.3

II – siarczki, selenki, telurki (sulfides)


Siarczki są to związki zawierające siarkę na drugim stopniu utlenienia (S2–). W mineralogii są to z reguły sole kwasu siarkowodorowego (H2S) z metalami (Fe, Ni, Mn) i niemetalami (Na, Ca, K, Mg). Siarczki metali pochodzenia naturalnego wyróżniają się dużą gęstością (np. troilit, pentlandyt), silnym połyskiem, zazwyczaj są nieprzezroczyste i bardzo kruche (stąd złoża siarczków są określane mianem 'kruszców'), przewodzą prąd elektryczny, a część siarczków jest silnie magnetyczna (troilit). Siarczki niemetali są łatwo rozpuszczalne w wodzie (niningeryt, oldhamit). Pod wpływem wody i tlenu z powietrza łatwo ulegają rozkładowi przechodząc w tlenki, wodorotlenki, węglany i siarczany.

  Siarczki występują na Ziemi głównie w skałach związanych z procesami magmowymi. Często tworzą złoża o znaczeniu gospodarczym (np. kruszce żelaza i miedzi).

  Najpopularniejszy w meteorytach i występujący w nich w dużych ilościach siarczek to troilit, siarczek żelaza FeS. Jego 'ziemski' odpowiednik – piryt, występuje również bardzo licznie i niemal w każdej ziemskiej skale.

 

Strunz (8) Dana (8)
II/B – siarczki metali, siarka >1:1 (sulfides with metal, sulfur >1:1)
pentlandyt (pentlandite) II/B.16 – grupa pentlandytu; II/B.16-10 – pentlandyt, siarczek 2.7.1.1
II/C – siarczki metali, siarka 1:1 (sulfides with metal, sulfur 1:1)
keilit (keilite) II/C.15 – grupa galeny; II/C.15-05 – keilit, siarczek 2.8.1.9
niningeryt (niningeryte) II/C.15 – grupa galeny; II/C.15-10 – niningeryt, siarczek 2.8.1.6
oldhamit (oldhamite) II/C.15 – grupa galeny; II/C.15-20 – oldhamit, siarczek 2.8.1.5
alabandyn (alabandite) II/C.15 – grupa galeny; II/C.15-30 – alabandyn, siarczek 2.8.1.4
troilit (troilite) II/C.19 – seria troilit-pirotyn-heideit; II/C.19-10 – trolilt, siarczek 2.8.9.1
pirotyn (pyrrhotite) II/C.19 – seria troilit-pirotyn-heideit; II/C.19-20 – pirotyn, siarczek 2.8.10.1
heideit (heideite) II/C.19 – seria troilit-pirotyn-heideit; II/C.19-70 – heideit, siarczek 2.10.2.3
wassonit (wassonite) II/C.20 – grupa nikielinu; II/C.20-140 – wassonit, siarczek
II/D – siarczki metali, siarka <1:1 (sulfides with metal, sulfur <1:1)
daubréelit (daubréelite) II/D.01 – linneite group; II/D.01-100 – daubréelit, siarczek 2.10.1.11
brezinait (brezinaite) II/D.05 – szereg brezinaitu; II/D.05-10 – brezinait, siarczek 2.10.2.2
II/F – siarczki niemetaliczne (sulfides with nonmetallic properties)
djerfischeryt (djerfisherite) II/F.06 – szereg djerfischeryt-thalfenisit; II/F.06-10 – djerfischeryt 2.15.2.1
caswellsilverit (caswellsilverite) II/F.08 – szereg caswellsilverit-schollhornit; II/F.08-10 – caswellsilverit, siarczek 2.9.17.1

III – halogenki (halogenides)


W mineralogii halogenki to grupa minerałów będących solami kwasów: fluorowego, chlorowego i pozostałych pierwiastków grupy VIIA (brom Br, jod I i astat At). Do tej grupy zalicza się również minerały uwodnione będące solami kwasów halogenowodorowych, jak i sole w których występują jony wodorotlenkowe ([OH]) i tlenowe (O2–).

  W halogenkach metali lekkich przeważają wiązania jonowe, halogenki te są z reguły przezroczyste i bezbarwne (halit, sylwin) lub mają barwy allochromatyczne (zabarwienie spowodowane jest domieszkami innych pierwiastków lub defektami sieci krystalicznej); wykazują niewielką gęstość, niskie współczynniki załamania światła, słaby połysk i są dobrze rozpuszczalne w wodzie. W halogenkach metali ciężkich (np. lawrencyt) przeważają wiązania jonowo-atomowe, mają znacznie większe gęstości od halogenków metali lekkich; są zabarwione idiochromatycznie (mają barwę własną związaną z ich składem chemicznym); mają wyższe współczynniki załamania światła, silniejszy połysk i dużo słabszą rozpuszczalność w wodzie.

  W meteorytach występują właściwie tylko chlorki – sole kwasu chlorowodorowego, HCl. Ich łatwa rozpuszczalność w wodzie była m.in. powodem ich późnego wykrycia, gdyż w procesie cięcia i preparowania próbek meteorytów stosuje się wodę, która powoduje ich szybkie wypłukanie.

 

Strunz (8) Dana (8)
III/A – proste halogenki, bezwodne, halogen 1:1 (simple halogenides, without water, halogen 1:1)
halit (halite) III/A.02 – szereg halitu; III/A.02-30 – halit 9.1.1.1
sylwin (sylvite) III/A.02 – szereg halitu; III/A.02-40 – sylwin 9.1.1.2
lawrencyt (lawrencite) III/A.07 – seria tolbachitu; III/A.07-10 – lawrencyt (halogen 1:2, 1:3) 9.2.3.1

IV – tlenki i wodorotlenki (oxides and hydroxides)


 

Strunz (8) Dana (8)
IV/A – tlenki metali, tlen 1:1 i 2:1 (oxides with metal, oxygen 1:1 and 2:1)
wustyt, wüstyt (wustite) IV/A.04 – grupa peryklazu; IV/A.04-20 – wustyt, tlenek 4.2.1.6
IV/B – tlenki metali, tlen 3:4 (oxides with metal, oxygen 3:4)
spinel (spinel) IV/B.01 – grupa spineli; IV/B.01-10 – spinel, tlenek 7.2.1.1
magnetyt (magnetite) IV/B.02 – grupa spineli; IV/B.02-20 – magnetyt, tlenek 7.2.2.3
trevoryt (trevorite) IV/B.02 – grupa spineli; IV/B.02-40 – trevoryt, tlenek 7.2.2.5
chromit (chromite) IV/B.03 – grupa spineli; IV/B.03-20 – chromit, tlenek 7.2.3.3
grossyt (grossite) IV/B.09 – grupa grossytu; IV/B.09-10 – grossyt, tlenek 7.3.2.1
IV/C – tlenki metali, tlen 2:3  (oxides with metal, oxygen 2:3)
korund (corundum) IV/C.04 – grupa hematytu; IV/C.04-10 – korund, tlenek 4.3.1.1
ilmenit (ilmenite) IV/C.05 – grupa ilmenitu; IV/C.05-20 – ilmenit, tlenek 4.3.5.1
hibonit (hibonite) IV/C.08 – seria yimngit-otjisumeit; IV/C.08-30 – hibonit, tlenek 7.4.1.1
perowskit (perovskite) IV/C.10-20 - ; (NSv10 - 01.CC.30) 4.3.3.1
armalcolit (armalcolite) IV/C.24 – seria armalcolit-arizonit; IV/C.24-10 – armalcolit, tlenek 7.7.1.2
IV/D – tlenki metali, tlen 1:2  (oxides with metal, oxygen 1:2)
kwarc (quartz) IV/D.01 – grupa kwarcu; IV/D.01-10 – kwarc, tlenek 75.1.3.1
trydymit (tridymite) IV/D.01 – grupa kwarcu; IV/D.01-20 – trydymit, tlenek 75.1.2.1
cristobailt (cristobalite) IV/D.01 – grupa kwarcu; IV/D.01-30 – cristobalit, tlenek 75.1.1.1
coezyt (coesite) IV/D.01 – grupa kwarcu; IV/D.01-50 – coezyt, tlenek 75.1.4.1
stiszowit (stishovite) IV/D.01 – grupa kwarcu; IV/D.01-60 – stiszowit, tlenek 4.4.1.9
lechatelieryt (lechatelierite) IV/D.01 – grupa kwarcu; IV/D.01-70 – lechatelieryt, tlenek 75.0.0.0
rutyl (rutile) IV/D.02 – grupa rutylu; IV/D.02–10 – rutyl, tlenek 4.4.1.1
baddeleyit (baddeleyite) IV/D.31 – szereg baddeleyit-uraninite; IV/D.31-10 – baddeleyit, tlenek 4.4.14.1
IV/F – wodorotlenki i uwodnione tlenki (hydroxides and oxidic hydrates)
goethyt (goethite) IV/F.06 – szereg diaspor-goethyt-faitknechtyt; IV/F.06-30 – goethyt 6.1.1.2
akaganeit, akaganéit (akaganéite) IV/F.06 – szereg diaspor-goethyt-faitknechtyt; IV/F.06-50 – akaganeit 6.1.6.1

V – azotany, węglany, borany (nitrates, carbonates, borates)


 

Strunz (8) Dana (8)
V/B – bezwodne węglany [CO3]2–, niezawierające anionów innych grup (waterfree carbonates [CO3]2 without unfamiliar anions)
kalcyt (calcite) V/B.02 – grupa kalcytu; V/B.02-20 – kalcyt, węglan 14.1.1.1
magnezyt (magnesite) V/B.02 – grupa kalcytu; V/B.02-30 – magnezyt, węglan 14.1.1.2
syderyt (siderite) V/B.02 – grupa kalcytu; V/B.02-40 – syderyt, węglan 14.1.1.3
dolomit (dolomite) V/B.03 – grupa dolomitu; V/B.03-10 – dolomit, węglan 14.2.1.1

VI – siarczany, chromiany, molibdeniany, wolframiany (sulfates, chromates, molybdates, tunstates)


 

Strunz (8) Dana (8)
VI/C – uwodnione siarczany niezawierające innych anionów (water-bearing sulfates without unfamiliar anions)
epsomit (epsomite) VI/C.07 – seria epsomit-goslarit; VI/C.07-10 – epsomit, siarczan 29.6.11.1
morenosyt (morenosite) VI/C.07 – seria epsomit-goslarit; VI/C.07-20 – morenosyt, siarczan 29.6.11.3

VII – fosforany, arseniany, wanadany (phosphates, arsenates, vanadates)


Z meteorytowego punktu widzenia interesujące w tej grupie minerałów są tylko fosforany (arseniany i wanadany nie występują w meteorytach w ilościach istotnych, jeśli w ogóle!?). Wszystkie fosforany tej grupy klasyfikacyjnej są solami kwasu fosforowego (H3PO4; fosfor na piątym stopniu utlenienia P5+). W zależności od stopnia podstawienia jonów wodorowych wyróżnia się trzy szeregi fosforanów: pierwszorzędowe (H2PO4), drugorzędowe (HPO42–) i trzeciorzędowe (PO43–). W meteorytach występują wyłącznie fosforany trzeciorzędowe. Rozpuszczalność fosforanów w wodzie maleje wraz ze wzrostem rzędowości, fosforany pierwszorzędowe są dobrze rozpuszczalne, a wśród drugo- i trzeciorzędowych rozpuszczalne są tylko sole metali alkalicznych (Na, K, ...).

 

Strunz (8) Dana (8)
VII/A – bezwodne fosforany [PO4]3–, niezawierające aniony innych grup (waterfree phosphates [PO4]3 without unfamiliar anions)
buchwaldyt (buchwaldite) VII/A.03 – seria nahpoite; VII/A.03-30– buchwaldyt 38.1.2.2
farringtonit (farringtonite) VII/A.05 – seria farringtonit-strontiowhitlockit; VII/A.05-10 – farringtonit 38.3.1.2
stanfieldyt (stanfieldite) VII/A.05 – seria farringtonit-strontiowhitlockit; VII/A.05-20 – stanfieldyt 38.3.5.1
panethyt (panethite) VII/A.05 – seria farringtonit-strontiowhitlockit; VII/A.05-30 – panethyt 38.1.6.1
brianit (brianite) VII/A.05 – seria farringtonit-strontiowhitlockit; VII/A.05-40 – brianit 38.1.7.1
whitlockit (whitlockite) VII/A.05 – seria farringtonit-strontiowhitlockit; VII/A.05-50 – whitlockit 38.3.4.1
chladniit (chladniite) VII/A.08 – seria chladniite-berzeliite-palenzonaite; VII/A.08-05 – chladniit (NSv10 08.AC.50) 38.2.5.3
VII/B – bezwodne fosforany [PO4]3–, zawierające aniony innych grup (waterfree phosphates with unfamiliar anions)
apatytów grupa (apatite group) VII/B.39 – grupa apatytu-pyromorfitu; VII/B.39-00 41.8.1.0
VII/C – fosforany uwodnione, niezawierające anionów innych grup (water-bearing phosphates without unfamiliar anions)
melilit (melilite) VII/C.02 – seria faheyite-gainesite-(NaCs); VII/C.02-20 – melilit 55.4.1.3

VIII – krzemiany (silicates)


Najbardziej rozbudowana i najliczniejsza grupa minerałów. Krzemiany są głównym budulcem skorupy i płaszcza Ziemi, są również głównym składnikiem meteorytów.

 

Strunz (8) Dana (8)
VIII/A – krzemiany wyspowe, podwójny łańcuch [SiO4]4– (nesosilicates (isolated tetrahedron) structures)
forsteryt (forsterite) VIII/A.04 – grupa oliwinu; VIII/A.04-10 – forsteryt 51.3.1.2
fajalit (fayalite) VIII/A.04 – grupa oliwinu; VIII/A.04-20 – fajalit 51.3.1.1
wadsleyit (wadsleyite) VIII/A.06 – seria wadsleyite; VIII/A.06-10 – wadsleyit; (NSv10 - 09.BE.02) 51.3.4.1
ringwoodyt (ringwoodite) VIII/A.06 – seria wadsleyite; VIII/A.06-20 – ringwoodyt 51.3.3.1
majoryt (majorite) VIII/A.08-60; (HSv10 - 09.AD.09) 51.4.3a.5
reidyt (reidite) VIII/A.09 – grupa cyrkonu; VIII/A.09-15 – reidyt 51.5.6.1
VIII/C – krzemiany grupowe, [Si2O7]6– (sorosilicates  (dimer) structures)
akermanit, åkermanit (akermanite) VIII/C.02 – grupa melilitu; VIII/C.02-10 – akermanit 55.4.1.1
gehlenit (gehlenite) VIII/C.02 – grupa melilitu; VIII/C.02-15 – gehlenit 55.4.1.2
VIII/F – krzemiany łańcuchowe, podwójny łańcuch [Si2O6]4– (inosilicates (chain and band) structures)
klinoenstatyt (clinoenstatite) VIII/F.01 – grupa piroksenu, klinopiroksen; VIII/F.01-10 – klinoenstatyt 65.1.1.1
klinoferrosilit (clinoferrosilite) VIII/F.01 – grupa piroksenu, klinopiroksen; VIII/F.01-10 – klinoferrosilit 65.1.1.2
pigeonit (pigeonite) VIII/F.01 – grupa piroksenu, klinopiroksen; VIII/F.01-40 – pigeonit 65.1.1.4
diopsyd (diopside) VIII/F.01 – grupa piroksenu, klinopiroksen; VIII/F.01-50 – diopsyd 65.1.3a.1
hedenbergit (hedenbergite) VIII/F.01 – grupa piroksenu, klinopiroksen; VIII/F.01-60 – hedenbergit 65.1.3a.2
augit (augite) VIII/F.01 – grupa piroksenu, klinopiroksen; VIII/F.01-90 – augit 65.1.3a.3
kosmochlor (kosmochlor) VIII/F.01 – grupa piroksenu, klinopiroksen; VIII/F.01-170 – kosmochlor 65.1.3c.4
hipersten (hypersthene) VIII/F.02 – grupa piroksenu, ortopiroksen 65.1.2.2
bronzyt (bronzite) VIII/F.02 – grupa piroksenu, ortopiroksen; VIII/F.02-00 – bronzyt 65.0.0.0
enstatyt (enstatite) VIII/F.02 – grupa piroksenu, ortopiroksen; VIII/F.02-10 – enstatyt 65.1.2.1
ferrosilit (ferrosilite) VIII/F.02 – grupa piroksenu, ortopiroksen; VIII/F.02-20 – ferrosilit 65.1.2.2
krinowit (krinovite) VIII/F.14 – grupa aenigmanitu; VIII/F.14-10 – krinowit 69.2.1a.4
wollastonit (wollastonite) VIII/F.18 – seria wollastonite-foshagite; VIII/F.18-10 – wollastonit 65.2.1.1a
VIII/H – krzemiany warstwowe, [Si4O10]4– (phyllosilicates (layered) structures)
chryzotyl (chrysotile) VIII/H.27 – grupa serpentynitu; VIII/H.27-00 – chryzotyl 71.1.2d.0
antygoryt (antigorite) VIII/H.27 – grupa serpentynitu; VIII/H.27-10 – antygoryt 71.1.2a.1
klinochrysolit (clinochrysolite) VIII/H.27 – grupa serpentynitu; VIII/H.27-30 – klinochrysolit 71.1.2d.1
greenalit (greenalite) VIII/H.27 – grupa serpentynitu; VIII/H.27-60 – greenalit 71.1.2b.4
cronstedtyt (cronstedtite) VIII/H.27 – grupa serpentynitu; VIII/H.27-120 – cronstedtyt 71.1.2c.7
nepouit, népouit (nepouite) VIII/H.27 – grupa serpentynitu; VIII/H.27-150 – nepouit 71.1.2b.3
pecorait (pecoraite) VIII/H.27 – grupa serpentynitu; VIII/H.27-160 – pecorait 71.1.2d.4
VIII/J – krzemiany szkieletowe, [Si3O8]4– (tectosilicates (network) structures)
ortoklaz (orthoclase) VIII/J.06 – grupa skaleni; VIII/J.06-40 – ortoklaz 76.1.1.1
celsjan (celsian) VIII/J.06 – grupa skaleni; VIII/J.06-60 – celsjan 76.1.1.4
plagioklaz (plagioclase) VIII/J.07 – grupa skaleni; VIII/J.07-00 – plagioklaz 76.1.3.0
albit (albite) VIII/J.07 – grupa skaleni; VIII/J.07-20 – albit 76.1.3.1
oligoklaz (oligoclase) VIII/J.07 – grupa skaleni; VIII/J.07-30 – oligoklaz 76.1.3.2
bytowit (bytownite) VIII/J.07 – grupa skaleni; VIII/J.07-60 – bytowit 76.1.3.5
anortyt (anorthite) VIII/J.07 – grupa skaleni; VIII/J.07-70 – anortyt 76.1.3.6

IX – związki organiczne (organic compounds)


W chondrytach węglistych odkryto wiele związków organicznych, ale żaden z nich nie jest klasyfikowany jako minerał.

Zobacz również


                                 

Page since: 2010-08

Page update: 2020-02-29 02:36