Roque de los Muchachos Observatory, październik/listopad 2018 r.

Woreczko Meteorites

Jan Woreczko & Wadi

Roque de los Muchachos Observatory,
październik/listopad 2018 r. « «

27 października – 10 listopada 2018

Najlepsze niebo nad półkulą północną

Roque de los Muchachos Observatory

La Palma – raj astronomów i astrofizyków!

Kochamy Wyspy Kanaryjskie za ich plaże, a nade wszystko za magiczne wulkany. Zwiedziliśmy już większość z siedmiu wysp archipelagu, część wielokrotnie. Mamy na koncie: Lanzarote (najpiękniejsze wulkany), Fuerteventurę (żółte plaże), Gran Canarię (wulkany i wydmy), Teneryfę (Pico del Teide; szczyt już zdobyty ). Przyszła pora na kolejną wyspę – La Palmę. (W 2020 roku byliśmy na El Hierro).

Wiedzieliśmy, że La Palma jest uznawana za najbardziej stromą wyspę na świecie, ale nie kręte górskie drogi były naszym celem, lecz wulkany i obserwatorium Roque de los Muchachos Observatory! Według Wikipedii niebo nad La Palmą jest drugim po Hawajach miejscem na półkuli północnej o najlepszym seeingu! Tak też było! Zespół teleskopów Europejskiego Obserwatorium Północnego (European Northern Observatory, ENO) położony jest na stoku kaldery Roque de los Muchachos na wysokości ponad 2300 m n.p.m. Przez niemal 300 dni w roku, chmury stojące nad wyspą, znajdują się poniżej terenu obserwatorium, co daje wymarzone warunki obserwacyjne.

Na kilkudziesięciu hektarach stoku rozmieszczono kilkanaście najbardziej zaawansowanych teleskopów świata, przeznaczonych do obserwacji optycznych, w podczerwieni i promieniowania Czerenkowa. Oficjalna strona Instituto de Astrofísica de Canarias - IAC (Observatorio del Roque de los Muchachos). Część znajdujących się tam teleskopów:

CMT – Carlsberg Meridian Telescope (Automatic Transit Circle); teleskop optyczny, lustro 0,178 m;
DOT – Dutch Open Telescope; teleskop słoneczny, lustro 0,45 m; konstrukcja, jak z Gwiezdnych Wojen;
GNT – Galileo National Telescope; teleskop optyczny R-C, lustro 3,58 m; wyglądający jak silos zbożowy ;
GOTO – Gravitational-Wave Optical Transient Observatory; sprzężone teleskopy optyczne, lustra 0,4 m;
GTC – Gran Telescopio Canarias (Wielki Teleskop Kanaryjski); teleskop optyczny R-C, lustro 10,35 m! Największy teleskop i piękna kopuła;
HEGRA – High-Energy-Gamma-Ray Astronomy; teleskop optyczny do obserwacji promieniowania Czerenkowa, otwarte mozaikowe lustro o średnicy 23 metrów;
INT – Isaac Newton Telescope; teleskop optyczny C i N, lustro 2,54 m;
JKT – Jacobus Kapteyn Telescope; teleskop optyczny, lustro 1 m;
LT – Liverpool Telescope; teleskop optyczny, lustro 2 m; kolejna konstrukcja przywołująca skojarzenia z Gwiezdnymi Wojnami;
MAGIC – Major Atmospheric Gamma Imaging Cherenkov Telescopes; dwa teleskopy do obserwacji promieniowania Czerenkowa, lustra mozaikowe 17 m (po 270 zwierciadeł);
MASCARA – Multi-site All-Sky CAmeRA; system kamer optycznych;
MT – Mercator Telescope; teleskop optyczny, lustro 1,2 m;
NOT – Nordic Optical Telescope; teleskop optyczny R-C, lustro 2,56 m;
SST – Swedish Solar Telescope; teleskop słoneczny, lustro 0,98 m; skromna konstrukcja ;
WHT – William Herschel Telescope; teleskop optyczny C, Ns, R-C, lustro 4,2 m;
oraz wiele mniejszych instrumentów, np. Astro Haven: GOTO (Gravitational-Wave Optical Transient Observatory), SuperWASP (1 m lustro) oraz konstrukcji w budowie.

Od wielu lat wyspa jest „rezerwatem ciemnego nieba” (dark-sky preserve, starlight reserve). Na mocy porozumień rządowych i różnych organizacji wprowadzono na niej wiele regulacji i rozwiązań ograniczających sztuczne oświetlenie. Światła uliczne świecą w dół, mają dostosowaną charakterystykę widmową i regulowane natężenie, tak, by jak najmniej zakłócać obserwacje astronomiczne. Oświetlenie w domach również jest regulowane przepisami. To działa! Jak w nocy wyjechaliśmy z lotniska to pomyśleliśmy, że mają jakąś awarię systemu energetycznego i wszystko pracuje w awaryjnym trybie, a ludzie siedzą w domach przy świecach. Wszechobecne ciepłe, bursztynowe, rachityczne oświetlenie.

Idąc za ciosem, zorganizowano na terenie wyspy kilkanaście punktów widokowych, dedykowanych do obserwacji astronomicznych (hiszp. Mirador Astronómico). Na wzgórzach, nad oceanem, przy wulkanach zagospodarowano przydrożne zatoczki, na których można się rozstawić ze sprzętem astronomicznym i patrzeć w niebo. Na wszystkich tych punktach znajdują się stosowne tablice objaśniające co widać na niebie, co widać na horyzoncie i na ziemi. Wszędzie stoją charakterystyczne drogowskazy na Gwiazdę Polarną z podaną do niej odległością 431 lat świetlnych (przeliczoną na 4 007 487 635 167 800 km ). Raj dla astronomów amatorów!

Zwiedzając wyspę, łażąc po wulkanach i plażując, kilkukrotnie wybraliśmy się „pod niebo La Palmy” na Roque de los Muchachos. W dzień na podziwianie widoków kaldery, widocznych na horyzoncie Teneryfy, La Gomery i El Hierro oraz fotografować kopuły teleskopów. W nocy jeździliśmy obserwować nieprawdopodobnie piękne niebo!

Świetnego bloga o astronomii i astrofotografii prowadzi ASTROFAN! Znajdują się tam również relacje autora z obserwacji na Wyspach Kanaryjskich w tym na La Palmie. Polecam!

Wszystkie czasy wg czasu lokalnego = UTC+0h (daty zdjęcia w EXIF Nikon: przed 04.11. +0h; po 04.11. +1h)

Na La Palmę pewnie jeszcze wrócimy choćby w drodze na pozostałe wyspy archipelagu: La Gomerę i El Hierro (już byliśmy na niej w 2020 roku!). Na tę ostatnią na wulkany i na Południk Ferro – wprowadzony przez Ptolemeusza południk odniesienia, przebiegający przez najdalej na zachód wysunięty ląd „Starego Świata” (Ferro Meridian)!! Dziś tę rolę pełni południk zerowy przechodzący przez Greenwich.

Roque de los Muchachos Observatory

W okolice obserwatorium wjeżdża się bardzo krętą górską drogą LP-4, a następnie skręca w Ctra. al Roque de los Muchachos. Prowadzi ona przez teren obserwatorium, ale wjazd pod kopuły jest niedozwolony, mimo to przejeżdża się bardzo blisko nich. Droga prowadzi na najwyższy szczyt Mirador Roque de Los Muchachos, na parking na wysokości 2426 m n.p.m. Roztacza się stąd zapierający dech w piersiach widok na kalderę i znajdujące się nieco niżej kopuły obserwatoriów. Oczywiście chmury pozostają poniżej u naszych stóp.

Z punktu widokowego (hiszp. Mirador) prowadzi wiele szlaków trekkingowych, godzinami można wspinać się na strzeliste granie mieniące się wszystkimi możliwymi kolorami skał wulkanicznych. Skąpa roślinność tylko podbijała niesamowitość widoków. Panorama kaldery częściowo wypełnionej chmurami, białe i srebrzyste kopuły teleskopów powodują, że nie sposób przestać robić zdjęć.

Chluba obserwatorium teleskop Gran Telescopio Canarias (GTC); pierwsza część tęczy	Opadająca do kaldery druga część tęczy	Zbocze kaldery nad którą królują kopuły teleskopów; wlewające się od północy chmury
Cała menażeria, od lewej: CMT, WHT, LT, DOT, MT, SST, INT, JKT	Widok na kopuły od strony drogi: we mgle (chmurze) JKT dalej w prawo Astro Haven, WHT, SST, DOT	Kopuła (silos ) teleskopu GNT
Po lewej kopuła teleskopu JKT, po prawej teleskop INT w uchylonej szczelinie kopuły	Futurystyczny DOT, a za skarpą WHT	Dwa teleskopy HEGRA i 23-metrowy MAGIC; na wzniesieniu NOT
Wadi i GTC	Woreczko; w tle WHT, DOT i SST	Widok na południe w kierunku na kalderę i Mirador (Kasia foci)
Cała kaldera i my

Time-lapse

Każda zmiana położenia słońca, płynące chmury, układ cieni – wymuszały ich utrwalenie. Zrobiłem więc kilka time-lapsów.

Chmury niskie zostały pod nami na wysokości ok. 2000 m n.p.m. Wyżej pogoda była wyśmienita, lecz później w nocy okazało się, że jednak jest trochę chmur wysokich (patrz fotografia 4712).

Teleskop GTC. Zarejestrował się moment otwarcia kopuły GTC! Wersja .MOV (set 4) 01-11-2018, 17:39- (interwał 5 s) (f55/6.3, 1/3200 s, ISO 250, EV 0.0)	Teleskop GTC Wyszło lekkutko nieostre Wersja .MOV (set 8) 01-11-2018, 18:08- (interwał 5 s) (f58/6.3, 1/1250 s, ISO 250, EV 0.0)	Teleskop GNT Wersja .MOV (set 7) 01-11-2018, 18:03- (interwał 5 s) (f70/6.3, 1/5000 s, ISO 250, EV 0.0)
Teleskopy: GNT, GTC. Równo z zachodem słońca zarejestrował się moment otwarcia kopuły GNT! (zachód słońca 18:27 UTC) Wersja .MOV (set 11) 01-11-2018, 18:28- (interwał 5 s) (f26/6.3, 1/500-100 s, ISO 250, EV 0.0)	Teleskop NOT Wersja .MOV (set 5) 01-11-2018, 17:51- (interwał 5 s) (f50/6.3, 1/1600-2000 s, ISO 250, EV 0.0)	Teleskopy: WHT, DOT, LT, SST, INT, JKT Wersja .MOV (set 3) 01-11-2018, 17:31- (interwał 5 s) (f35/6.3, 1/1600 s, ISO 250, EV 0.0)
Teleskopy: NOT, WHT, LT, DOT, MT, SST, INT, JKT Wersja .MOV (set 6) 01-11-2018, 17:55- (interwał 5 s) (f24/6.3, 1/1000-1250 s, ISO 250, EV 0.0)	Teleskopy: NOT, WHT, LT, DOT, MT, SST, INT, JKT. Obróciła się kopuła teleskopu NOT! Wersja .MOV (set 10) 01-11-2018, 18:20- (interwał 5 s) (f24/6.3, 1/200 s, ISO 250, EV 0.0)	W oczekiwaniu na noc

Chmury i zachodzące słońce (niestety mścił się mały, lekki statyw i opadający horyzont).

Niesamowite wrażenie robiły chmury przelewające się przez strzeliste granie, napierając z północnego-wschodu, wpadały do kaldery, gdzie następnie znikały! Zjawisko to nazywa się chyba wiatr fenowy. W polskich górach to halny.

Chmury wlewające się do kaldery z północno-wschodniego zbocza; postępujący cień Wersja .MOV (set 1) 01-11-2018, 17:13- (interwał 15 s) (f17/6.3, 1/1600 s, ISO 250, EV 0.0)	Chmury wlewające się do kaldery z północn0-wschodniego zbocza; postępujący cień; na horyzoncie Teneryfa i górujący nad nią Pice del Teide (w odległości 132,5 km!) Wersja .MOV (set 2) 01-11-2018, 17:25- (interwał 5 s) (f38/6.3, 1/2500 s, ISO 250, EV 0.0)	*Zachód słońca nad Roque de los Muchachos; tasujące się chmury* (zachód słońca 18:24 UTC) Lekkutko pochylił się horyzont Wersja .MOV (set 12) 04-11-2018, 18:23- (interwał 5 s) (f70/8, 1/1000 s, ISO 250, EV -0.3)

Niebo nad La Palmą

Nasz team w ostatnich promieniach słońca (parking – nasza baza obserwacyjna))

Na nocne obserwacje rozlokowaliśmy się na przydrożnym parkingu przy drodze do obserwatoriów (28°45.914'N, 17°53.085'W) ze wspaniałym widokiem na okoliczne kopuły. W zachodzącym słońcu okolica i kopuły spowite zostały w ciepłe, intensywne, niesamowite kolory (kopuły teleskopów na zdjęciach opisywane od lewej).

Udało się zaobserwować i utrwalić na zdjęciach planety i wiele obiektów tzw. głębokiego nieba.

Planety: Jowisz, Mars, Merkury, Saturn, Neptun (oraz prawie Pluton )!

Obiekty: M2, M6, M7, M8 (Lagoon Nebula), M11, M16 (Eagle Nebula), M17 (Omega Nebula), M20 (Trifid Nebula), M22, M23, M27, M28, M31 (Andromeda Galaxy), M32, M33 (Triangulum Galaxy), M34, M36, M37, M38, M39, M45 (Pleiades), M55, M56, M71, M92; NGC 110, NGC 663, NGC 752, NGC 1444, NGC 1499 (California Nebula), NGC 1502, NGC 1528, NGC 1545, NGC 1647, NGC 6960 (Veil Nebula), NGC 7000 (North America Nebula), NGC 7789; h+χ Per; asteryzmy Collinder 399, Kemble's Cascade; gwiazdy węglowe RS Cyg, U Cam, S Sct, V Aql.

Sukcesy: NGC 7000 (North America Nebula), NGC 1499 (California Nebula), Neptun, Merkury... oraz dziesiątki widocznych na fotografiach obiektów! Gwiazdy po sam horyzont! Odbicie gwiazd w szybie samochodu!

Noc pierwsza (04-11-2018)

Wadi chciała być ponad chmurami

Nasza pierwsza noc pod nieprawdopodobnie gwieździstym niebem!!

Szczerze to nie spodziewałem się takiego widoku i takiego nieba. Zabrałem mały, lekki statyw, co zemściło się później na zdjęciach opadającym (ukośnym) horyzontem. Miałem również tylko słabe jakościowo obiektywy Sigma 17-70 mm i rybie oko 8 mm (Nikkory zostały w domu), Sigmy mają jeszcze dodatkowo koszmarne winietowanie. Nie rysują one tak ładnie, jak Nikkory, ale widoki rozgwieżdżonego nieba oraz olbrzymia i jasna Droga Mleczna, wynagrodziły słabą jakość zdjęć.

Wybrane zdjęcia (w formacie .JPG) tylko lekko poprawiłem w Adobe Photoshop i zrobiłem krótkie opisy co na nich widać. Część z tych zdjęć obrobiłem dodatkowo w programie Adobe Lightroom bazując na formacie .RAW (Nikon .NEF). Nie walczyłem z kolorem nieba, ale starałem się wydobyć z nich maksimum szczegółów i subtelności świecącej Drogi Mlecznej oraz obiektów mgławicowych. Wszystkie zdjęcia zrobione w trybie WhiteBalance auto. O zmierzchu balans bieli działał bez zarzutu, ale przy ciemnym niebie, wchodziła już czerwona dominanta. Zmieniając temperaturę barwową w RAWach, tak by niebo było bardziej niebieskie, spadało niestety przy okazji nasycenie kolorów gwiazd. A te na oryginalnych zdjęciach mają taką gamę, że trochę było mi szkoda je tłumić. Widać to szczególnie przy gwiazdach węglowych. Również obecność chmur wysokich powodowała, że zdjęcia wyszły za czerwone. Przy zdjęciach fragmentów nieba wysoko nad horyzontem tej czerwieni już tak nie widać. (Dzień 04-11-2018 – zachód słońca 18:24 UTC)

4664 Kopuły teleskopów: INT, MT, LT, JKT (widać pracujący teleskop LT) Patrz zdjęcie 5256, jak zmieniają się kolory przy zachodzącym słońcu! 04-11-2018, 18:33 (zdjęcie oryginalne) (f70/8, 1/8 s, ISO 250, EV 0.0)	4665 Kopuły teleskopów SST, WHT, DOT (na skraju z lewej, któryś z teleskopów Astro Haven) Patrz zdjęcie 5257 04-11-2018, 18:34 (zdjęcie oryginalne) (f70/8, 1/8 s, ISO 250, EV 0.0)	4674 Mars (opis) Teleskopy: LT, JKT, SST, WHT, DOT, NOT 04-11-2017, 18:53 (zdjęcie oryginalne) (f17/8, 13 s, ISO 250, EV 0.0)
4678 Saturn oraz Antares, nisko nad horyzontem Merkury i zachodzący Jowisz (opis) Teleskopy: GTC, MAGIC/HEGRA 04-11-2017, 19:16 (zdjęcie oryginalne) (f17/6.3, 15 s, ISO 200, EV 0.0)	4681 Antares, Merkury, zachodzący Jowisz (opis) Teleskopy MAGIC/HEGRA Patrz zdjęcie 5269 04-11-2017, 19:20 (zdjęcie oryginalne) (f38/6.3, 15 s, ISO 200, EV 0.0)	RAW processed 4683 Saturn; gromady otwarte M6, M7; mgławice M8 (Lagoon Nebula), M20 (Trifid Nebula) (opis) Teleskopy: NOT, GHT, GTC, MAGIC/HEGRA Przetworzony RAW. Na pozornie ciemnym niebie (.JPG) po obrobieniu RAWa widać Drogę Mleczną, mgławice i cały Kosmos (full) 04-11-2017, 19:23 (zdjęcie oryginalne) (f17/2.8, 30 s, ISO 200, EV 0.0)
RAW processed (profile 3) 4703 *Gromady otwarte h+χ Per, M34, NGC 752; galaktyka M31* (opis) Gwiazdozbiory: Andromeda, Cassiopeia Patrz zdjęcie 5291 Przeleciały 4 satelity!! 04-11-2017, 20:21 (zdjęcie oryginalne) (f26/4.5, 348.9 s, ISO 640, EV 0.0)	RAW processed (profile 3) 4704 *Gromady otwarte h+χ Per, M34, NGC 663, NGC 752; galaktyki M31, M33* (opis) Gwiazdozbiory: Andromeda, Cassiopeia Patrz zdjęcie 5291 04-11-2017, 20:28 (zdjęcie oryginalne) (f24/3.2, 215.3 s, ISO 640, EV 0.0)	JPG processed RAW processed (profile 7) 4705 Saturn. Droga Mleczna; gromady kuliste: M22, M28, M55; mgławice: M17 (Omega Nebula), M16 (Eagle Nebula, IC 4703); gromady otwarte M11 i dziesiątki innych obiektów ; gwiazdy do samego horyzontu! (opis) Patrz zdjęcie 5306 04-11-2017, 20:34 (zdjęcie oryginalne) (f24/3.5, 179.2 s, ISO 640, EV 0.0) Przetworzony w Photoshopie obraz (JPG, full), tak by wyciągnąć maksimum kolorów i pozbyć się czerwonej dominanty!
RAW processed (profile 4) 4706 Otaczające stanowisko obserwacji krzaki (opis) 04-11-2017, 20:40 (zdjęcie oryginalne) (f24/4, 145.8 s, ISO 640, EV 0.0)	RAW processed (profile 5) 4707 Kadr podobny do zdjęcia 4705. W polu widzenia obiektywu przeleciał sztuczny satelita Ziemi. W lewym-górnym rogu widać Marsa 04-11-2017, 20:45 (zdjęcie oryginalne) (f24/4, 154.8 s, ISO 640, EV 0.0)	RAW processed (profile 4) 4708 Dalszy ciąg kadru 4707 z kontynuacją śladu sztucznego satelity. Saturn, Droga Mleczna i obiekty te same co na zdjęciu 4705. Widoczna kopuła teleskopu GTC i zwierciadła teleskopów MAGIC i obserwujący HEGRA Chyba najbardziej spektakularne zdjęcie?! Centrum Galaktyki widoczne po sam horyzont!! Gwiazdozbiory: Corona Australis, Microscopium, Sagittarius, Scutum, Serpens, Telescopium Patrz zdjęcie 5306 04-11-2017, 20:49 (zdjęcie oryginalne) (f24/4, 194.6 s, ISO 640, EV 0.0)
RAW processed (profile 5) 4709 Droga Mleczna w gwiazdozbiorach Orła i Tarczy. Gromada otwarta M11; mgławica M16 (IC 4703) (opis) Słaby ślad sztucznego satelity Patrz zdjęcie 5304 Przeleciały 2 satelity! 04-11-2017, 20:53 (zdjęcie oryginalne) (f24/4, 290.3 s, ISO 640, EV 0.0)	RAW processed (profile 5) 4711 Droga Mleczna; NGC 7000 (Ameryka Północna); gromada kulista M71; asteryzm Collinder 399! (opis) Gwiazdozbiory: Aquila, Cygnus, Lyra, Sagitta Patrz zdjęcie 5299 04-11-2017, 21:05 (zdjęcie oryginalne) (f24/4, 224.4 s, ISO 640, EV 0.0)	RAW processed (profile 4) 4712 Fomalhaut; gwiazdozbiory: Capricornus, Grus, Indus, Microscopium, Piscis Austrinus, Sagittarius (opis) Kopuły teleskopów: NOT, GNT, GTC (patrz zdjęcie 4683). Niebo nie było tak klarowne, jak się wydawało. Widać słabo świecące chmury wysokie! Nasz samochód PEUGEOT 308 – baza obserwacyjna i miejsce, gdzie można się było schronić przed zimnem i wiatrem! W szybie samochodu odbijają się gwiazdy! (i w karoserii?) 04-11-2017, 21:11 (zdjęcie oryginalne) (f24/4, 144 s, ISO 640, EV 0.0)
RAW processed (profile 3) 4715 *Zmienna gwiazda węglowa U Cam* o typie C-N5, V=7,7-9,5; gromady otwarte M36, M37, M38, NGC 1502, NGC 1528; mgławica NGC 1499 (California Nebula!!); asteryzm Kemble's Cascade** (opis) Gwiazdozbiory: Auriga, Cameleopardalis, Taurus 04-11-2017, 21:21 (zdjęcie oryginalne) (f26/4, 144.9 s, ISO 640, EV 0.0)	4764 Obiektyw rybie oko. Droga Mleczna; galaktyka M31, Plejady, Hiady (opis) 04-11-2017, 22:07 (zdjęcie oryginalne) (f8/4, 590.9 s, ISO 1000, EV 0.0)

Noc druga (06-11-2018)

Drugie podejście.

Spodziewaliśmy się, ze względu na to, iż cała La Palma jest rezerwatem ciemnego nieba, że niebo nad Roque de los Muchachos Observatory będzie czarne, głębokie i niezakłócone sztucznymi światłami. Prawdziwe było tylko to ostatnie. Jeśli nawet gdzieś tam na dole jarzyły się jakieś rachityczne światła miast i wsi, to i tak przed nimi osłaniały nas chmury niskie. Pamiętam, że niebo nad pustynią Atakama było czarne i głębokie (tu i tam byliśmy wysoko, ponad 2200 m n.p.m.). Tu nie! Noc była ciemna, ale nie aż tak. Niebo ciemnogranatowe, że widać było miliardy gwiazd. Jeszcze zanim zapadł zmierzch – jeszcze tliła się czerwień na zachodnim horyzoncie – a już Droga Mleczna majestatycznie rysowała się na niebie. Magia! Żadne światła nie paliły się w polu widzenia. Jednak nie czerń.

Faktem jest, iż było ciemno, że oko wykol. I co ciekawe, w takiej ciemności, gdy niebo zlewa się z horyzontem, gdzie nie ma żadnych świateł i punktów odniesienia, zaczyna szwankować błędnik. Nasza baza była na przydrożnym parkingu pełnym kamieni i głazów, co już poważnie utrudniało poruszanie się w ciemności, do tego szalejący błędnik powodował, iż poruszaliśmy się, jak lekko pijani. Dla obserwatora z zewnątrz (może widzieli nas z kopuł ) musieliśmy wyglądać na pijaną grupę oszołomów. (Dzień 06-11-2018 – zachód słońca 18:23 UTC)

5254 Cień Ziemi (z lewej) i kopuły teleskopów: INT, MT, LT, JKT 06-11-2018, 18:36 (zdjęcie oryginalne) (f32/4, 1/25 s, ISO 640, EV 0.0)	5256 Kopuły teleskopów: INT, MT, LT, JKT (otwarta kopuła INT oraz widać pracujący teleskop LT) 06-11-2018, 18:38 (zdjęcie oryginalne) (f70/4, 1/13 s, ISO 640, EV 0.0)	5257 Kopuły teleskopów SST, WHT, DOT (na skraju z lewej, któryś z teleskopów Astro Haven) 06-11-2018, 18:49 (zdjęcie oryginalne) (f70/4, 1 s, ISO 640, EV 0.0)
5259 Kopuła największego teleskopu GTC 06-11-2018, 18:53 (zdjęcie oryginalne) (f70/4, 1/6 s, ISO 640, EV 0.0)	5269 Nad MAGIC/HEGRA widać Merkurego, zachodzącego Jowisza oraz Antaresa (opis) Merkury o jasności +0,35^m; Jowisz –1,72^m 06-11-2018, 19:07 (zdjęcie oryginalne) (f70/6.3, 1.6 s, ISO 640, EV 0.0)	5271 Kopuła teleskopu GTC. Widać gromadę otwartą M7 (oraz fragment gromady M6) (opis) 06-11-2018, 19:08 (zdjęcie oryginalne) (f70/6.3, 5 s, ISO 640, EV 0.0)
5273 Kopuły teleskopów GNT i GTC. Widać gromadę M7 i θ Sco (opis) Gwiazdozbiory: Ara, Corona Australis, Telescopium 06-11-2018, 19:09 (zdjęcie oryginalne) (f62/6.3, 5 s, ISO 640, EV 0.0)	5278 Kopuły teleskopów: INT, MT, LT, JKT (otwarta kopuła MT oraz widać teleskop LT) 06-11-2018, 19:14 (zdjęcie oryginalne) (f70/4.5, 30 s, ISO 400, EV 0.0)	5288 Mars, gromada kulista M2 i Neptun! (opis) Mars o jasności –0,31^m; Neptun +7,87^m 06-11-2018, 19:23 (zdjęcie oryginalne) (f26/4.5, 94.6 s, ISO 400, EV 0.0)
RAW processed (profile 6) 5291 *Droga Mleczna; gromady otwarte: h+χ Per, M34, NGC 752; galaktyki M31, M33* (opis) Gwiazdozbiory: Andromeda, Cassiopeia, PerseusI Przeleciały 2 satelity! 06-11-2018, 19:34 (zdjęcie oryginalne) (f24/4, 386.9 s, ISO 640, EV 0.0)	RAW processed (profile 4) 5293 Gwiazdozbiór Perseusza; gromady otwarte: NGC 1444, NGC 1528, NGC 1545, M34 (opis) 06-11-2018, 19:51 (zdjęcie oryginalne) (f50/4.5, 181 s, ISO 640, EV 0.0)	RAW processed (profile 5) 5294 Biegun; galaktyka M31, gromada otwarta NGC 7789 (opis) Gwiazdozbiory: Andromeda, Cassiopeia, Cepheus, Perseus Przeleciały 2 satelity! 06-11-2018, 19:55 (zdjęcie oryginalne) (f19/4.5, 196.2 s, ISO 640, EV 0.0)
RAW processed (profile 4) 5295 Plejady (opis) Morze kolorowych gwiazd! 06-11-2018, 20:00 (zdjęcie oryginalne) (f70/4.5, 160.8 s, ISO 640, EV 0.0)	RAW processed (profile 6) 5296 Droga Mleczna, galaktyka M31, satelita (opis) Gwiazdozbiory: Andromeda, Cepheus, Cygnus, Lacerta Przeleciał 1 satelita! 06-11-2018, 20:05 (zdjęcie oryginalne) (f24/4.5, 455 s, ISO 640, EV 0.0)	RAW processed (profile 4) 5298 Gwiazda Polarna. Podwójny ślad (\|\|) satelity? (opis) Przeleciały 2 satelity! Jeden taki "dubeltowy"?! ;-O 06-11-2018, 20:17 (zdjęcie oryginalne) (f24/4.5, 579.3 s, ISO 640, EV 0.0)
RAW processed (profile 6) 5299 Droga Mleczna; NGC 7000 (Ameryka Północna), NGC 6960 (Veil Nebula?); gromada kulista M71 (opis) Gwiazdozbiory: Cygnus, Lyra, Sagitta Wszystko co "różowe" na zdjęciu w pobliżu α i γ Łabędzia, to mgławice gazowe! 06-11-2018, 20:30 (zdjęcie oryginalne) (f24/4, 349.3 s, ISO 640, EV 0.0)	RAW processed (profile 4) 5300 Gromada kulista M92; satelita (opis) Przeleciał 1 satelita! 06-11-2018, 20:40 (zdjęcie oryginalne) (f70/4.5, 295.8 s, ISO 640, EV 0.0)	RAW processed (profile 6) 5301 *Cygnus; czerwony superolbrzym RW Cyg* (M3-M4Ia-Iab); gwiazda węglowa RS Cyg (C-N5.5)** (opis) 06-11-2018, 20:46 (zdjęcie oryginalne) (f70/4.5, 306 s, ISO 640, EV 0.0)
RAW processed (profile 5) 5303 Mgławica planetarna M27; gromada kulista M56; asteryzm Collinder 399! (opis) Gwiazdozbiory: Cygnus, Lyra, Vulpecula (Lisek) Przeleciał meteor!?!? 06-11-2018, 20:59 (zdjęcie oryginalne) (f50/4.5, 135.2 s, ISO 640, EV 0.0)	RAW processed (profile 3) 5304 *Droga Mleczna; gromada otwarta M11; gwiazdy węglowe: V Aql* o typie widmowym C-N5 i różnicy B-V=4,32 oraz S Sct typu C-N5 i B-V=3,09!** (opis) Gwiazdozbiory: Aquila, Sagittarius, Scutum Przeleciał 1 satelita! 06-11-2018, 21:02 (zdjęcie oryginalne) (f50/4.5, 192 s, ISO 640, EV 0.0)	RAW processed (profile 2) 5306 Saturn. Droga Mleczna; gromady kuliste: M22, M28, M55; mgławice: M8 (Lagoon Nebula), M17 (Omega Nebula), M20 (Trifid Nebula), M16 (Eagle Nebula, IC 4703); gromady otwarte M11, M23 i dziesiątki innych obiektów ; gwiazdy do samego horyzontu! (opis) Teleskopy: GTC, MAGIC Oraz o mało co Pluton 06-11-2018, 21:10 (zdjęcie oryginalne) (f24/4, 75.4 s, ISO 640, EV 0.0)
RAW processed (profile 5) 5307 Droga Mleczna; mgławica NGC 7000; gromada otwarta M39 (opis) Gwiazdozbiory: Cepheus, Cygnus 06-11-2018, 21:13 (zdjęcie oryginalne) (f24/4.5, 210.5 s, ISO 640, EV 0.0)	RAW processed (profile 2) 5309 Gromady otwarte gwiazd Hiady, Plejady, NGC 1647 (opis) 06-11-2018, 21:22 (zdjęcie oryginalne) (f50/4.5, 71.8 s, ISO 640, EV 0.0)	5310 i 5311 Cały nieboskłon (obiektyw rybie oko)! Droga Mleczna, Mars i Gwiazda Polarna (opis) Na pierwszym kadrze w górnej części załapały się smugi latarki ;-) 06-11-2018, 21:35- (zdjęcia oryginalne: 1, 2) (f8/4.5, 234.6 i 1091.1 s, ISO 640, EV 0.0)

Obserwatorium i kaldera w obiektywie Kasi

Magia!

Kosmiczne widoki udzieliły się nawet Kasi. Chciałoby się sfotografować wszystko. A to kopuły w zachodzącym słońcu, a to chmury wlewające się do kaldery, czy też zmieniające się z minuty na minutę oświetlenie i kolory nieba i skał! Z każdego punktu widoki prowokowały do zdjęć.

Autorka; w tle kaldera, a na horyzoncie Teneryfa i Pico del Teide (w odległości 132,5 km!) (widok z Miradora na zachód)	Krawędź kaldery, a na niej część teleskopów Roque de los Muchachos Observatory (widok z Miradora na północ)	Reszta teamu podziwia kopuły teleskopów po wyczerpującym trekkingu na Pico Fuente Nueva (2366 m n.p.m.)
Gwiazda obserwatorium – Gran Telescopio Canarias (GTC, Wielki Teleskop Kanaryjski, lustro o ponad 10 m średnicy!); lekko zanurzony w chmurach na których rozpięła się tęcza (nasz pierwszy wjazd na Mirador)	GTC z zamkniętą kopułą	Otwarta kopuła teleskopu GTC; widać instrument! ostatnie promienie zachodzącego słońca
Teleskop GTC przygotowuje się do pracy; wyrównywanie temperatur?	GTC - widok zapierający dech w piersiach	Na pierwszym planie Woreczko foci zachodzące słońce
Rzut oka (obiektywu), na to co się dzieje w kalderze	Jacobus Kapteyn Telescope; w głębi kopuła teleskopu INT	JKT na tle horyzontu
Druga gwiazda obserwatorium – teleskop Galileo National Telescope (GNT) o lustrze 3,58 m!Kopuła wyglądającą trochę jak silos zbożowy	GNT w świetle zachodzącego słońca; po lewej widać małą niezidentyfikowaną kopułę	Słońce zachodzi, kopuła GNT lekko się uchyla
Otwarta kopuła GNT, wewnątrz palą się światła; po jakimś czasie zgasły	Chmury nie próżnują i się kłębią	Widok na GNT z naszego punktu obserwacyjnego; widać jakieś konstrukcje kilmatyzacyjno-wentylacyjne
Rzut oka na sytuację w kalderze	Futurystyczny teleskop Dutch Open Telescope (DOT); wygląda jak ze scenografii Wojen Gwiezdnych	DOT w promieniach zachodzącego słońca
Zespół teleskopów Astro Haven; mówiliśmy na nie "pieczarki"; w głębi po lewej MT, na szczycie kopuła teleskopu JKT, a na lewo przy dwóch "pieczarkach" (teleskopy GOTO) po prawej "szopa" SuperWASP	Zespół teleskopów Astro Haven; za skarpą widoczna kopuła teleskopu INT i te kłębiące się chmury!	Zespół teleskopów Astro Haven; w tle kopuła teleskopu MT
Kolejny rzut oka na całość	Kopuła WHT, futurystyczny DOT i słoneczny SST	Niby nic się nie zmieniło, ale chmury ewoluują, a kopuła INT się obróciła
Zmienia się wszystko	Światło, światło...	Kopuła WHT i jej "oprzyrządowanie"
Takie chmury mogą popsuć noc?	Długie cienie zachodzącego słońca	Dwa najbardziej fotogeniczne teleskopy
Słoneczny teleskop SST za dnia ciągle podążał za słońcem	Księżycowe otoczenie WHT; w "płaskim" budynku po lewej znajduje się Carlsberg Meridian Telescope (CMT)	WHT od strony Pico Fuente Nueva
"Pieczara" WHT chowa się za zboczem	Kształtny WHT	A co tam Panie w kalderze? Teneryfa na horyzoncie! (w odległości ponad 130 km)
Teleskop Isaac Newton Telescope (INT) od strony Pico Fuente Nueva; wpółotwarta kopuła	Teleskop INT; obok kopuła teleskopu MT	Teleskop INT w świetle zachodzącego słońca; obok MT (widok z naszego punktu obserwacyjnego)
Kasi ulubiony teleskop Nordic Optical Telescope (NOT); widok od strony Pico Fuente Nueva	NOT z Miradora	NOT w świetle zachodzącego słońca
Zwierciadła MAGIC i HEGRA	HEGRA; była tam też polska flaga	Teleskop HEGRA
W oczekiwaniu na zachód słońca (punkt obserwacyjny przy drodze LP-4)	!!	Zachody słońca są za każdym razem inne
Już za chwile niebo spotka się z ziemią	Gdzieś tam, po kilku tysiącach kilometrów, leży Ameryka Południowa	Przyczynek do galerii „~7 pixels”; zdjęcie zrobione z odległości ponad 17 km; widać kopuły teleskopów (od lewej) DOT, SST, JKT i INT

Samsung

Zaprzęgliśmy do fotografowania nawet nasze telefony komórkowe.

Przelewające się przez zbocza chmury...	...a w nich tęcza	Pamiątkowe zdjęcie z GNT
Bonus dla tych co doczytali do końca, kwiat (!) bananowca na lokalnej plantacji; mają one do 50 cm długości!

La Palma – trzeba tam jeszcze wrócić.

Sprzęt, fotografie

Aparat: Nikon D7000; obiektywy: Sigma DC 17-70 mm 1:2.8-4 MACRO HSM; Sigma 8 mm 1:4 D EX FISHEYE 180°.
Aparat: Panasonic Lumix DMC-TZ70, obiektyw: Leica DC VARIO-ELMAR, 24-720 mm; oraz telefony komórkowe Samsung A5 (16).

Punkt obserwacji: Wyspy Kanaryjskie, La Palma, Roque de los Muchachos Observatory.

Czasy zdjęć UTC (zmiana strefy w EXIF 04.11.); White Balance auto; format JPG/RAW.

RAW profiles

#	temp [K]	tint	exposure	contrast	highlights	shadows	whitnes	blacks	clarity	vibrance	saturation	sharpening
2	3350	0	+1.5	+50	+66	+66	+50	0	0	+30	+100	25/1.0/0/0
3	3500	0	+1.0	+100	+50	+50	+50	0	0	0	0	-''-
4	3250	0	+1.0	+100	+50	0	+50	0	0	0	0	-''-
5	3750	-5	+1.0	+100	+50	+50	+50	0	+50	0	+100	-''-
6	3750	-5	+1.0	+100	+100	-100	0	0	+50	0	+100	-''-
7	3500	-10	+1.0	+100	0	+50	+50	-50	0	0	0	-''-

Zobacz również

2020 – Teide Observatory, wrzesień 2020 r.

2019 – Wyprawa do Chile na zaćmienie Słońca!

2017 – Niebo nad Atakamą, listopad 2017 r.

2015 – (gwiazda węglowa HK Lyr (HD 173291))

Inne obserwacje

Galeria „~7 pixels”

Linki zewnętrzne

Instituto de Astrofísica de Canarias - IAC – Observatorio del Roque de los Muchachos (European Northern Observatory)

YouTube – FALL SKIES OF LA PALMA - 4K (UHD) • Mercator - close to the heavens • El Cielo de la Palma, astroturismo

Google Maps – Instituto de Astrofísica de Canarias, La Palma Island, Canary Islands, Spain

ASTROFAN – A na La Palmie…New Horizons • Teneryfa – La Palma 1-12 czerwca (plan) • Teneryfa – La Palma 1-12 czerwca (RELACJA) • W pogoni za Messierem – Kanaryjski Maraton •

Wikipedia – Wyspy Kanaryjskie •
Wikipedia – Roque de los Muchachos Observatory • Seeing

The In-The-Sky.org Planetarium
Bazy SIMBAD i ALADIN

Forum astronomiczne – Gwiazdy węglowe

Urania – Ciemne niebo nad hiszpańską La Palmą

Astronomy Picture of the Day – Roque de los Muchachos Observatory • Cherenkov Telescope at Sunset • Green Flash at Moonrise • A Green Flash from the Sun • MAGIC Star Trails • Night MAGIC • Moonrise and Mountain Shadow • The Windmill and the Star Trails

Page since: 2018-11-21

Page update: 2020-09-27 00:21