Spadki meteorytów zarejestrowane przez stacje sieci bolidowych

W tabeli poniżej znajduje się wykaz meteorytów, których spadek został zarejestrowany przez sieci bolidowe. Meteoryty zaznaczone boldem zostały znalezione na podstawie obserwacji ze stacji bolidowych. Pozostałe odnaleziono przede wszystkim na podstawie relacji świadków i innych danych, ale ich spadek (bolid) został zarejestrowany przez kamery/aparaty sieci bolidowych. Włączyłem do tego zestawienia meteoryt Almahata Sitta*, którego miejsce spadku zostało wyliczone na podstawie danych programu NEO.

W tabeli >30 przypadków (>26 = minus: Peekskill, Tagish Lake, Park Forest, Almahata Sitta...). Spadki w USA i Kanadzie były rejestrowane przy pomocy radarów pogodowych.
Według Pavla Spurnýego z EN (03.2016) zarejestrowano już za pomocą sieci bolidowych 25 spadków meteorytów, z czego 15 przypada na stacje czeskie (EN).

Polish Fireball Network – PFN (Pracownia Komet i Meteorów – PKiM)

Polish Fireball Network

© PKiM

Polish Fireball Network – PFN (Pracownia Komet i Meteorów – PKiM). Pracownia powstała w 1987 roku. PKiM zrzesza miłośników obserwacji i badań meteorów. Wśród członków są obserwatorzy, programiści oraz specjaliści od budowy sprzętu obserwacyjnego. W Pracowni są sekcje, gdzie powstaje oprogramowanie do obróbki danych ze stacji, Prezes PKiMu Przemek Żołądek ma na swoim koncie wiele udanych konstrukcji kamer. PKiM wydaje dwumiesięcznik Cyrqlarz (historia powstania PKiM jest opisana w 200 numerze pisma).

  System kamer sieci PFN rozmieszczony jest na terenie całej Polski, ale swym zasięgiem obejmuje również tereny państw sąsiednich. System obserwacji PFN oparty jest w większości stacji na rejestracji obrazu wideo. Do najciekawszych zarejestrowanych przez PFN bolidów należą: EN200204 – „Łaskarzew” (jasność >–10^m), PF030405a – „Krzeszowice”, 13-10-2010 – bolid „Ciechanów” [events2010]. Bolidy zarejestrowane przez sieć PFN otrzymują oznaczenie PFddmmyy.

Źródła (sources): website PKiM  •  PKiM – publikacje  •  PKiM – krótka historia sieci bolidowych „Złapać spadającą gwiazdę”  •  PKiM – PF030405a, EN200204, „Ciechanów”  •  the Journal of the IMO – EN200204  •

[Spurny+ 2004a]  •  [Zoladek+ 2007]  • 

Tarcza Bolidowa – TB

Tarcza Bolidowa

Zapis infradźwięków wywołanych bolidem z 26 maja 2009 roku; © Tarcza Bolidowa

Tarcza Bolidowa - TB, Polska. Prywatne obserwatorium w Nysie (50.48511°N, 17.31175°E)^[4]. W przeciwieństwie do stacji sieci PKiMu wyspecjalizowanych w obserwacjach meteorów (obserwacje rojów, wyznaczanie radiantów i orbit meteoroidów), stacja TB specjalizuje się w rejestracji bolidów. Na jej wyposażeniu znajduje się 7 kamer podczerwonych i dwa rezonatory infradźwięku. Pole widzenia kamer obejmuje cały nieboskłon, natomiast rejestratory infradźwięków rejestrują sygnały w promieniu ~600 km. TB ma na swoim koncie wiele zaobserwowanych bolidów i wyznaczonych ich charakterystyk. Do najbardziej spektakularnych rejestracji Tarczy Bolidowej należą dwa bolidy z których prawdopodobnie spadły meteoryty: bolid z 26-05-2009 i 30-04-2010.

Źródła (sources): website TB  •  wiki.meteoritica.pl - Bolid 260509 , Bolid 300410  •  Wikipedia - Infradźwięki  • 

European Fireball Network – EN

European Fireball Network

© EN

European Fireball Network – EN (Evropská bolidová síť), Czechy, Niemcy, Słowacja, Austria, Szwajcaria, Holandia, Belgia. Pierwsza na świecie sieć stacji bolidowych założona została w 1963 roku na terenie ówczesnej Czechosłowacji pod auspicjami Obserwatorium w Ondrejowie (Ondřejov Observatory). Twórcą sieci był Zdenek Ceplecha. On też tworzył podwaliny pod metody rejestracji i opracowywania wyników. Inspiracją do powołania sieci było zarejestrowanie w kwietniu 1959 roku bolidu EN070459, z którego spadł meteoryt Pribram*. Bolid ten miał jasność –19^m i został zarejestrowany fotograficznie. Pozwoliło to na wyliczenie miejsca jego spadku, co doprowadziło do odnalezienia 4 okazów meteorytu.

  Początkowo sieć składała się z 5 stacji, a w 1968 roku została rozszerzona o następne kilkanaście stacji m.in. na terenie Niemiec oraz została nazwana European Fireball Network (później dołączyły pozostałe państwa). Sprzęt używany w sieci EN obserwuje całe niebo (kamery Zeiss Distagon „fish-eye”). Obecnie działania sieci są koordynowane przez German Aerospace Center (DLR) Institute of Planetary Research w Berlinie i Obserwatorium w Ondrejowie. Pracami sieci kierują Pavel Spurný (zaangażowany również w prace sieci Desert Fireball Network w Australii) i Jiří Borovička.

  Jak do tej pory znaleziono kilka meteorytów zaobserwowanych przez stacje sieci EN: Košice*, Jesenice*, Maribo*, Moravka*, Neuschwanstein*, Benešov (a),  Benešov (b), Hradec Králové*. Bolidy zarejestrowane przez kamery sieci EN otrzymują oznaczenie ENddmmyy.

Źródła (sources): Astronomical Institute, Academy of Science of the Czech Republic; Významné bolidy • Wikipedia – AICAS Ondřejov Observatory • DLR • Wikipedia – Pribram meteorite, Neuschwanstein meteorite;

Wiki.Meteoritica.pl

American Meteor Society – AMS

American Meteor Society – AMS, USA. Dziennik bolidów. Towarzystwo istnieje od 1911 roku!

Źródła (sources): website AMS  •  FAQ Fireballs  • 

Desert Fireball Network – DFN

Desert Fireball Network

© DFN Australia (photos: 1 | 2)
Bunburra Rockhole* meteorite
(photos: 1 | 2 | 3)

Desert Fireball Network – DFN, Australia, sieć zainicjowana w 2003 roku, a uruchomiona w 2006. Projekt koordynowany przez Imperial College London we współpracy z Obserwatorium w Ondrejowie i Museum Western Australia. Na południu Australii (Western Australia) w rejonie pustyni Nullarbor zainstalowano kilka kamer (cztery kamery systemu all-sky opracowane przez Czechów). Do jesieni 2010 roku zarejestrowano 7 (potencjalnych?!) spadków, każdy o szacowanej masie ponad 100 gram. Sieć dysponuje swoją grupą poszukiwawczą profesjonalnie przygotowaną do poszukiwań w trudnym i niebezpiecznym terenie pustynnym. Z bolidu DN200707 zaobserwowanego przez kamery sieci DFN spadł deszcz meteorytów Bunburra Rockhole*. Podczas dwóch ekspedycji w rejon spadku znaleziono do tej pory trzy okazy (15, 150 i 174 g).

  Następny meteoryt znaleziony po zarejestrowaniu przez kamery sieci - Mason Gully* - H5, jeden okaz 24.5 g, znaleziony 150 m od przewidzianego punktu! [MBD]

  Trzeci zarejestrowany przez kamery DFN spadek to meteoryt Kati Thanda – chondryt zwyczajny o masie ok. 1600 g. [link: Karmaka][MBD]

  Rozległe i bezludne obszary centralnej Australii, duża liczba dni bezchmurnych stwarzają olbrzymie możliwości w rejestracji bolidów. Zapewne w najbliższym czasie zaczną napływać z tamtej sieci doniesienia o kolejnych rejestracjach i znaleziskach! Bolidy zarejestrowane przez sieć DFN otrzymują oznaczenie DNddmmyy.

Źródła (sources): website Desert Fireball Network  •  website DFN  •  [EPSC 2009]  •  Imperial College London, fireball network – DFN  •  Museum Western Australia  •  PKiM – Pustynna sieć bolidowa  •  NHM London – Jak się szuka meteorytów w Australii  • 

Fireball Recovery and InterPlanetary Observation Network – FRIPON

FRIPON

© FRIPON Francja, rozmieszczenie sieci stacji bolidowych (2016)

Fireball Recovery and InterPlanetary Observation Network – FRIPON, Francja, sieć zainicjowana w 2016 roku. Docelowo sieć ma składać się ze 100 nowoczesnych kamer, których obraz pokrywał będzie całą powierzchnię kraju. Z dostępnych na stronie sieci informacji wynika, że projekt może liczyć na silne wsparcie licznych organizacji. Twórcy sieci spodziewają się rejestrowania co najmniej jednego spadku meteorytu na rok. Mają zostać powołane również stałe zespoły poszukiwawcze, które z zarejestrowanych bolidy spadkowych mają znajdować okazy meteorytów. Bardzo ambitne, ale realne plany.

Źródła (sources): website FRIPON 

Dutch Meteor Society – DMS

Dutch Meteor Society – DMS, Holandia. Ma kilka stacji włączonych do sieci EN. Członkowie założonego w 1979 roku towarzystwa prowadzą obserwacje meteorów z wykorzystaniem różnych metod. Poza obserwacjami wizualno-fotograficznymi, wideo i radiowymi na początku lat 80. uruchomiono 7 stacji automatycznych (Dutch All-Sky Network) wyposażonych w aparaty z obiektywami typu „rybie oko” (fish-eye) do obserwacji całego nieba. Za pomocą kamer DMS nie odkryto jeszcze żadnego meteorytu.

Źródła (sources): website DMS 

Italian Meteor and TLE Network – IMTN

Italian Meteor and TLE Network

© IMTN

Italian Meteor and TLE Network – IMTN, Włochy. Włoska sieć obserwacji meteorów i bolidów. Strona jest prowadzona po włosku i trudno się zorientować w ich pracach i osiągnięciach. Mają na swoim koncie m.in. obserwację 20 czerwca 2009 roku bolidu o jasności –20^m, udane rejestracje widm bolidów, a swoje obserwacje na bieżąco opisują na forum. Grupa IMTN nie zarejestrowała jeszcze żadnego spadku.

  Poza rejestracją meteorów i bolidów, członkowie IMTN prowadzą też obserwacje TLE (Transient Luminous Event). TLE jest to rodzina krótkożyciowych zjawisk elektrycznych obserwowanych w jonosferze Ziemi, pojawiających się nad chmurami burzowymi. Zjawisko to zostało zaobserwowane dopiero w latach 80. XX wieku. Dużo ładnych i intrygujących zdjęć! Ciekawe, że inne sieci obserwując niebo nie donoszą o takich fenomenach atmosferycznych! (przykład TLE - APOD: Red Sprite Lightning with Aurora)

Źródła (sources): website IMTN  •  Wikipedia – Transient Luminous Event (TLE)  • 

near-Earth objects – NEO, near-Earth asteroids – NEA

NEO – Catalina Sky Survey

© Catalina Sky Survey

NEO, NEA – programy patrolowania nieba w celu wykrycia asteroid, meteoroidów i komet, których orbity znajdują się blisko Ziemi i w przyszłości mogą one spaść na Ziemię. Skatalogowano już kilka tysięcy takich obiektów. Najbardziej spektakularnym osiągnięciem programu NEO było zaobserwowanie przez teleskopy Catalina Sky Survey asteroidy 2008 TC₃, której fragmenty spadły 23 godziny później jako meteoryt Almahata Sitta*. Doniesień o przelocie w pobliżu Ziemi małych asteroid jest coraz więcej [events: 12 Oct 2010, 08 Sep 2010, 13 Jan 2010, ...]

  Można zaryzykować stwierdzenie, że sieci bolidowe przenoszą się w Kosmos

Źródła (sources): glossary: NEO  •  SETI – ASIMA  •  CSS – Catalina Sky Survey  •  NASA JPL – Near Earth Object Program  •  Earth's Busy Neighborhood  •  NEODyS - Near Earth Objects Dynamic Site  • 

Norsk meteornettverk

Norsk meteornettverk

© Norsk meteornettverk

Norsk meteornettverk, Norwegia. Sieć kamer i stacji nasłuchowych (infradźwiękowych). Sporo się dzieje i sporo obiecujących rejestracji!

Źródła (sources): website Norsk meteornettverk  • 

North American Meteor Network – NAMN

North American Meteor Network – NAMN, USA. Nieformalna grupa ponad 200 obserwatorów meteorów i bolidów powstała w 1995 roku. Prowadzi ona głównie obserwacje wizualne i fotograficzne. Jak na razie bez sukcesów.

Źródła (sources): website NAMN  •  Wikipedia – NAMN  • 

SonotaCo Network Japan

SonotaCo Network

© SonotaCo Network

SonotaCo Network Japan, Japonia. Sieć obserwatorów meteorów, która ma na swoim koncie zarejestrowanych ponad 42000 meteorów. Na bazie tak dużej liczby obserwacji na stronach SonotaCo Network znajduje się wiele zestawień, map, wykresów, animacji i analiz. Bardzo ładnie opracowane dane dające „wgląd” w radianty, ich ewolucje, prędkości meteorów, ... po prostu dziesiątki zestawień! Pzykładowy zapis bolidu zarejestrowany 20-03-2005 (galeria). Archiwum obserwacji. W kręgu zainteresowań sieci SonotaCo leży też zjawisko UFO. Bardzo ciekawa strona.

Źródła (sources): website SonotaCo Network  • 

Southern Ontario Meteor Network – SOMN

Southern Ontario Meteor Network

 

© SOMN

Southern Ontario Meteor Network – SOMN, Kanada. Nie ma w internecie zbyt wielu informacji o tej sieci. Kamery sieci SOMN zarejestrowały m.in. spadek meteorytu Grimsby* w 2009 roku. Sieć uczestniczy w programie ASGARD (All Sky and Guided Automatic Realtime Detection) - wyniki i technika obserwacji przyprawiają o zawrót głowy - NASA's All Sky Fireball Network. Sieć jest powiązana z University of Western Ontario. Program Meteor Radar Observations (The Canadian Meteor Orbit Radar, CMOR).

Źródła (sources): website SOMN  •  ASGARD  •  pojedyncze doniesienia o obserwacji bolidów z sieci SOMN  •  YouTube SOMN

SPanish Meteor and Fireball Network – SPMN

SPanish Meteor and Fireball Network

© SPMN

SPanish Meteor and Fireball Network (Red Espańola de Investigación sobre Bólidos y Meteoritos). Hiszpańska sieć bolidowa istniejąca od 1997 roku, działająca pod auspicjami kilku uniwersytetów. Na swoim koncie ma zarejestrowane spadki: Villalbeto de la Peńa* i Puerto Lapice*. Kamery sieci obejmują praktycznie całą Hiszpanię, Portugalię oraz południe Francji i mały obszar północnego Maroka. Sieć stosuje do oznaczania bolidów skrótu SPMN (przykład: SPMN090721 czyli bolid zarejestrowany 21 lipca 2009 roku; SPMNyymmdd).

  Strona nowości SPMN – novedades en la web (po hiszpańsku)  •  YouTube – Puerto Lapice Meteorite - Spanish Meteor Network (SPMN)

Źródła (sources): website SPMN  •  PKiM – Villalbeto de la Pena*, Puerto Lápice*  • 

Stjerneskud.info

Stjerneskud.info

© Stjerneskud

Stjerneskud.info. Duńska sieć bolidowa. Kamery sieci zarejestrowały bolid z którego prawdopodobnie 3 lutego 2012 roku spadł meteoryt Valle (więcej: Wydarzenia 2013).

Źródła (sources): website Stjerneskud

UNIONE ASTROFILI ITALIANI Sezione METEORE – UAI-sm

UNIONE ASTROFILI ITALIANI Sezione METEORE

© UAI-sm

UNIONE ASTROFILI ITALIANI Sezione METEORE – UAI-sm  (La SEZIONE METEORE dell' UNIONE ASTROFILI ITALIANI), Włochy. Włoska grupa obserwatorów meteorów przy Unione Astrofili Italiani. Grupa obserwatorów zafascynowanych zjawiskami na niebie - meteory, bolidy, obłoki srebrzyste i zorze polarne. W archiwum bogaty zbiór obserwacji. Strona o meteorytach – METEORITI (po włosku)  

Źródła (sources): website UAI-sm  •  website UAI

Nieistniejące już i mało aktywne sieci bolidowe

MORP

© MORP

Meteorite Observation and Recovery Project – MORP, Kanada. Istniała w latach 1971–1985. Trzecia sieć po EN i PRAIRIE. Administrowana przez Uniwersytet Saskatchewan sieć 12 stacji w zachodniej Kanadzie. Każda ze stacji wyposażona była w kilka kamer fotograficznych Super-Komura. Ich pole obserwacji pokrywało ~70000 km². Zaobserwowano spadek meteorytu Innisfree*. Zarejestrowały go tylko dwie kamery sieci MORP, kilkanaście dni później znaleziono pierwszy okaz (2.07 kg) zaledwie kilkaset metrów od wyliczonego punktu! Działalność sieci została zawieszona, gdyż większość meteorytów kanadyjskich była znajdowana bez wykorzystywania danych z MORP, więc zaprzestano jej finansowania.

  W ramach projektu MIAC (Meteorites and Impacts Advisory Committee) prowadzony był (jest?) na terenie Kanady przy University of Regina dziennik Raports of Canadian fireballs.

 Prairie Network

 © Prairie Network

Prairie Network – PRAIRIE, USA. Istniała w latach 1964–1975. Druga sieć po EN. Administrowana przez Smithsionian Institution wystartowała w marcu 1964 roku z 10 kamerami (typu Super-Schmidt T-11, rejestracja fotograficzna), finalnie było ich 16. Rozmieszczone w środkowo-zachodnich stanach pokrywały obszar około 130 tys. km². W okresie swojej działalności zarejestrowały około 320 zjawisk bolidów. Jedynym odnalezionym meteorytem był Lost City* w styczniu 1970 roku (bolid oznaczony symbolem PN40590). W wyniku cięć budżetowych i osłabieniem zainteresowania eksplorację Kosmosu – wojna w Wietnamie i zakończenie misji księżycowych Apollo – działalność sieci została zawieszona w 1975 roku.

  Bolidy zarejestrowane przez sieć PRAIRE oznaczano symbolem PNxxxxx.

A³N Alpe-Adria All-sky Network, pólnocne Włochy, Słowenia. Jednym z obserwatoriów uczestniczących w projekcie jest Črni Vhr Observatory. Dane o ostatnich obserwacjach bolidów pochodzą z 2007 roku. MBK Team. Ale prowadzony jest aktualny dziennik SLOvenian FIreball Database.

Brasil AllSky Camera, Campus Guarus do Instituto Federal Fluminense (IFF-Guarus) - system kamer, Brazylia. W maju 2012 roku w Brazylii zainstalowano pierwszy w Ameryce Łacińskiej system kamer do obserwacji bolidów. Na terenie Campus Guarus do Instituto Federal Fluminense (IFF-Guarus) zainstalowano urządzenia, które podarowali amerykanie, koordynatorem projektu jest Dirk Ross: Brasil Installs Latin America`s First Allsky Camera System Network.

CEMeNt (Central European Meteor Network) - projekt współpracy stacji obserwacyjnych z Czech, Polski i Słowacji. Do projektu dołączyli: Polish Fireball Network (PFN, PKiM), Slovak VideoMeteors Network (SVMN) i Virtual Meteor Network (VMN). Strona CEMeNt. Więcej w piśmie wydawanym przez PKiM - Cyrqlarz nr 204.

Cloudbait Observatory, USA, Colorado. W okolicach Denver rozmieszczonych jest kilka kamer typu all-sky camera rejestrujących bolidy. Całość koordynowana jest przez DMNS (Denver Museum of Nature and Science). W „okolicy” co prawda spadł meteoryt Berthoud*, ale w ciągu dnia. Nie zarejestrowano jak dotąd żadnego spadku. Rejestr bolidów.

Croatian Meteor Network – CMN (Hrvatska meteorska mreza, HMM), Chorwacja. Niby nie dzieje się wiele, ale jest news o bolidzie z października 2010 roku. Stacje sieci zarejestrowały spadek meteoryt Križevci.
Strony o sieci: http://www.astro.hr/hmm/index.html

Florida Fireball Patrol (Florida Fireball Network, FFT), USA. Sieć założona w październiku 1972 roku na Florydzie. O jej działalności i wynikach wspomina Andrzej S. Pilski w kwartalniku Meteoryt 2/2005 i Harold R. Povenmire w książce Fireballs, meteors & meteorites, JSB Enterprises, 1980. Z działalnością sieci wiąże się odkrycie/identyfikacja meteorytów Claxton, Grayton i Dade County.

French Meteor Observing Network – REFORME (REseau Français d'ObseRvation de MEtéores), Francja. Chyba już nie działa!? REFORME website.

Japan Fireball Network – JN, Japonia. Na oficjalnej stronie sieci JN ostatnie wpisy pochodzą z 2000 roku.

Meteor videók (Hullócsillagok videókamerával), Węgry. Węgierska grupa obserwatorów. Strona o sieci: http://www.videometeor.hu/

Tokyo Meteor Network, Japonia. Strona po japońsku i nie wiadomo o co chodzi Ale chyba nic się nie dzieje.

Źródła (sources): Wikipedia – Prairie Meteorite Network, Lost City meteorite  •  MBD – Innisfree, Lost City  •  New Scientist, no.1045 – Canadians recover third photographed meteorite fall  •  New Scientist and Science Journal, no.760, Interplanetary debris in a new light  •  Povenmire H., The Claxton, Georgia, Meteorite  • 

Przypisy

[1]  Zjonizowane w wyniku przelotu meteoru powietrze stanowi swoistą tarczę, od której odbijają się fale radiowe. Mając odpowiednio zestrojony odbiornik radiowy można „usłyszeć” przelatujący meteor. Fala radiowa odbita od zjonizowanego śladu meteoru zmienia kierunek i może dotrzeć do odbiornika zlokalizowanego poza zasięgiem stacji. Sam proces tworzenia się i zaniku zjonizowanego śladu meteoru też jest źródłem fal radiowych. Obserwacje radiowe – PARMO.
  Hit! Przykładowy zapis „sygnału radiowego” odbitego od śladu meteoru – na tle szumu chwilami słychać fragmenty audycji („...uświęć te dary...” Radio Maryja ) – nagranie dokonane przez Przemka Żołądka z PKiM (—dzięki Przemek).

[2]  Dla jasnych bolidów udało się zarejestrować ich widma. Widmo bolidu zarejestrowane przez sieć PFN. Widma EMO (Ed Majden's Observatory)

[3]  Hit! Obserwowanie i fotografowanie spadających gwiazd ma w sobie coś romantycznego, ale Torgheh team z Iranu, Amir Hossein Abolfath i Amin Jamshidi (امیرحسین ابوالفتح و امین جمشیدی), uczynili z fotografowania zjawisk na niebie Sztukę przez duże „S”. Na ich pięknym portalu poświęconym fotografii znajduje się m.in. dużo zdjęć spadających gwiazd i bolidów. W galerii „Time lapse” zamieszczone są krótkie filmy rejestrujące spadek meteoru i co najpiękniejsze (!) widać, jak ślad po meteorze jest rozwiewany przez wiatr. Taki błysk, życzenie, dymek i pustka przestrzeni.

Hit!  Eksplodujący meteor z roju Leonid - Astronomy Picture of the Day - A Leonid Meteor Explodes

WARTO zobaczyć: Fireball No#2634 (search 2634...) • Fireball No#2633 • Meteor No#2066 •

[4]  Stacja Tarcza Bolidowa należała kiedyś do sieci PKiM i nosiła oznaczenie PFN16 Nysa (Pracownia Bomb i Katastrof Kosmicznych ).

Źródła (sources)

[Popova+ 2011]  •  [Spurny+ 2004a]  •  [Zoladek+ 2007]  • 

PKiM – historia sieci bolidowych  •  Lindsey N.J. Historia sieci bolidowych (Meteor Tracking Networks: Past, Present, and Future. 2002)  •  [Molau Sirko, Current Status of the European Fireball Network, Proceedings of the International Meteor Conference 1997]  •
APOD – 15-10-2009, 39208 meteorów zaobserwowanych przez SonotaCo Network!  •  All-Sky-Camera – Pedro Ré  • 

woreczko.pl: ablacja  •  bolid  • 

Wiki.Meteoritica.pl